ΜΙΑ ΣΥΧΝΗ ΠΑΘΗΣΗ
Η κολπική μαρμαρυγή είναι η πιο συχνή διαταραχή του ρυθμού της καρδιάς ή διαφορετικά αρρυθμία. Αφορά περίπου 5 εκατομμύρια ανθρώπων σε όλο τον κόσμο.
Παρόλο που η κολπική μαρμαρυγή συσχετίζεται με συνήθη νοσήματα όπως η αρτηριακή υπέρταση, οι καρδιοπάθειες και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, σε αρκετές περιπτώσεις εμφανίζεται και σε υγιή άτομα, χωρίς πολλές φορές να υπάρχει συγκεκριμένη αιτία. Είναι σημαντικό η διάγνωση της αρρυθμίας να γίνεται έγκαιρα, καθώς χωρίς την κατάλληλη αγωγή συνοδεύεται από αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου και καρδιοπάθειας.
ΤΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΕΙΝΑΙ Η ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗꓼ
Η καρδιά είναι ένα όργανο που αποτελείται από τέσσερις κοιλότητες δύο κοιλίες και δύο κόλπους (ΣΧΗΜΑ 2). Ο φυσιολογικός κύκλος της καρδιάς χωρίζεται σε τέσσερα, διακριτά μεταξύ τους, διαστήματα. Στο πρώτο, η καρδιά βρίσκεται σε πλήρη ηρεμία, οπότε και το αίμα επιστρέφει ελεύθερα από τις φλέβες και γεμίζει τις τέσσερις κοιλότητες της καρδιάς. Στο επόμενο, οι δύο κόλποι συστέλλονται και στέλνουν περισσότερο αίμα προς τις κοιλίες. Στη συνέχεια ακολουθεί μια πλήρης παύση, που διαρκεί ελάχιστα δέκατα του δευτερολέπτου και ακολούθως οι κοιλίες συστέλλονται στέλνοντας το αίμα σε ολόκληρο το σώμα.
Ο φυσιολογικός καρδιακός παλμός είναι σύγχρονος, δηλαδή κάθε συστολή των κόλπων αντιστοιχεί σε μια συστολή των κοιλιών.
Όταν ένα άτομο αναπτύσσει κολπική μαρμαρυγή οι δύο κόλποι συστέλλονται γρήγορα και ακαθόριστα και καταργείται η 1/1 αντιστοιχία των συστολών μεταξύ κόλπων και κοιλιών. Οι κόλποι σε αυτήν την περίπτωση συστέλλονται με συχνότητα που μπορεί να φτάσει μέχρι και τις 400 συστολές το λεπτό, ενώ οι κοιλίες μπορεί να συστέλλονται με φυσιολογική (60-100/λεπτό) ή αυξημένη συχνότητα (>100/λεπτό). Ο κολπικός ρυθμός γίνεται πλέον χαοτικός και αναποτελεσματικός και οι κόλποι χάνουν την συσταλτική τους ικανότητα.
ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΟΛΠΙΚΗΣ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗΣ
Ένα μεγάλο ποσοστό των ατόμων με κολπική μαρμαρυγή δεν εμφανίζει συμπτώματα. Σε ορισμένες περιπτώσεις όμως η κολπική μαρμαρυγή μπορεί να συνοδεύεται από συμπτώματα όπως ταχυπαλμία, αδυναμία, ζάλη, εύκολη κόπωση, δύσπνοια ή συνδυασμό αυτών. Μερικά άτομα ανέχονται την αρρυθμία αυτή ευκολότερα σε σχέση με άλλα με αποτέλεσμα η συμπτωματολογία να ποικίλλει.
ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ Η ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΛΠΙΚΗΣ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗΣ
Η διάγνωση της κολπικής μαρμαρυγής μπορεί να γίνει είτε με ένα απλό ηλεκτροκαρδιογράφημα, όπου σε ένα ειδικό χαρτί καταγράφονται τα ηλεκτρικά ερεθίσματα που παράγει η καρδιά είτε με τη βοήθεια του Holter ρυθμού.
Το Holter είναι μια συσκευή καταγραφής του ηλεκτροκαρδιογραφήματος για ένα χρονικό διάστημα συνήθως 24 ωρών. Ο ιατρός τοποθετεί αυτοκόλλητα ηλεκτρόδια στο στήθος του ασθενούς, τα οποία επικοινωνούν με έναν καταγραφέα ο οποίος προσαρμόζεται σε μια ζώνη που φέρει ο ασθενής. Μετά το πέρας των 24 ωρών, ο ιατρός αφαιρεί τον καταγραφέα και τα ηλεκτρόδια από τον ασθενή και αναλύει τα δεδομένα που έχουν καταγραφεί με τη βοήθεια ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή.
ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΚΟΛΠΙΚΗΣ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗΣ
Η κολπική μαρμαρυγή είναι μία διαταραχή του ηλεκτρικού συστήματος της καρδιάς. Σε μια υγιή καρδιά, το ηλεκτρικό σήμα που θα οδηγήσει στη συστολή των κόλπων και των κοιλιών, γεννάται από μια περιοχή του δεξιού κόλπου που ονομάζεται φλεβόκομβος και η οποία αποτελεί τον φυσικό βηματοδότη της καρδιάς (ΣΧΗΜΑ 2). Το ηλεκτρικό αυτό σήμα ταξιδεύει από τους κόλπους στις κοιλίες μέσω μιας ερεθισματαγωγού πύλης που λέγεται κολποκοιλιακός κόμβος. Όταν κάποιος αναπτύξει κολπική μαρμαρυγή, παύει να λειτουργεί ο φλεβόκομβος, με αποτέλεσμα να παράγονται πολλαπλά ηλεκτρικά ερεθίσματα από διάφορα σημεία των δυο κόλπων (ΣΧΗΜΑ 1). Τα ερεθίσματα αυτά ανταγωνίζονται μεταξύ τους, αποδιοργανώνοντας τον κολπικό ρυθμό και το κολπικό μυοκάρδιο, το οποίο στην προσπάθεια του να ανταποκριθεί αποκτά μια υποτυπώδη και άναρχη συσταλτικότητα που ονομάζεται μαρμαρυγή των κόλπων ή κολπική μαρμαρυγή.
ΓΙΑΤΙ Η ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΔΥΣΑΡΕΣΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑꓼ
Παρόλο που κολποκοιλιακός κόμβος έχει την ικανότητα να περιορίζει τον αριθμό των ηλεκτρικών ερεθισμάτων που φτάνουν από τους άρρυθμους κόλπους στις κοιλίες, ένας σημαντικός αριθμός από τα ερεθίσματα αυτά καταφέρνει να βρει διέξοδο προς τις κοιλίες προκαλώντας συχνά αύξηση του αριθμού των κοιλιακών συστολών (μέχρι και 200/λεπτό). Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο καρδιακός ρυθμός είναι πλήρως αποδιοργανωμένος και η καρδιά αδυνατεί να εξωθήσει ικανή ποσότητα αίματος στο υπόλοιπο σώμα, προκαλώντας τα συμπτώματα που προαναφέρθηκαν.
ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ ΚΑΙ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ
Κατά την διάρκεια των επεισοδίων κολπικής μαρμαρυγής το αίμα δεν κυκλοφορεί επαρκώς με αποτέλεσμα να λιμνάζει μέσα στους κόλπους και να δημιουργούνται θρόμβοι. Όταν ένας θρόμβος αποκολληθεί και εισέλθει στην κυκλοφορία του αίματος, είναι δυνατό να αποφράξει ένα αγγείο που αιματώνει τον εγκέφαλο προκαλώντας ένα οξύ αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Άτομα με κολπική μαρμαρυγή διατρέχουν πενταπλάσιο κίνδυνο να υποστούν ένα αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο σε σχέση με τα φυσιολογικά άτομα. Θρόμβοι μπορούν, επίσης, να ταξιδέψουν και σε άλλα μέλη του σώματος ( νεφροί, καρδιά, έντερα) προκαλώντας βλάβη.
ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η κολπική μαρμαρυγή είναι υπεύθυνη για την εκδήλωση άλλων καρδιακών παθήσεων. Η άρρυθμη λειτουργία της καρδιάς, σε πολύ υψηλές συχνότητες και για μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να οδηγήσει σε αδυναμία και αύξηση του μεγέθους της καρδιάς, που συνεπάγεται μειωμένη ικανότητα άντλησης και εξώθησης του αίματος ή διαφορετικά καρδιακή ανεπάρκεια. Άτομα με κολπική μαρμαρυγή διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν καρδιακή ανεπάρκεια σε σύγκριση με τα φυσιολογικά άτομα.
ΕΙΝΑΙ ΟΛΕΣ ΟΙ ΚΟΛΠΙΚΕΣ ΜΑΡΜΑΡΥΓΕΣ ΙΔΙΕΣꓼ
Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες κολπικών μαρμαρυγών. Η πιο κοινή είναι η παροξυσμική κολπική μαρμαρυγή, η οποία ξεκινά απότομα και σταματά (αυτοανατάσσεται) χωρίς ιατρική παρέμβαση. Μπορεί να διαρκέσει ελάχιστα δευτερόλεπτα μέχρι και αρκετές ώρες. Μια άλλη κατηγορία αφορά την εμμένουσα κολπική μαρμαρυγή, η οποία δεν αυτοανατάσσεται, διαρκεί πολλές ώρες ή ημέρες και απαιτεί ιατρική παρέμβαση προκειμένου να αναταχθεί. Η μόνιμη κολπική μαρμαρυγή είναι η τρίτη μορφή της πάθησης, όπου η φαρμακευτική παρέμβαση είναι τις περισσότερες φορές αναποτελεσματική και η επεμβατική μέθοδος (καυτηριασμός πνευμονικών φλεβών) είναι η μοναδική πιθανή θεραπευτική μέθοδος.
ΠΩΣ ΘΕΡΑΠΕΥΕΤΑΙ Η ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗꓼ
Η θεραπεία της κολπικής μαρμαρυγής περιλαμβάνει την ανάταξη της αρρυθμίας ή/και τον έλεγχο της συχνότητας, καθώς και την πρόληψη των εγκεφαλικών επεισοδίων.
ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Υπάρχουν κυρίως τρεις κατηγορίες φαρμάκων που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία της κολπικής μαρμαρυγής.
Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν τα φάρμακα που χορηγούνται προκειμένου να αποκαταστήσουν το φυσιολογικό καρδιακό ρυθμό, δηλαδή να ανατάξουν την κολπική μαρμαρυγή όπως είναι η προπαφαινόνη, η φλεκαϊνίδη και η αμιωδαρόνη.
Πολλές φορές όμως χρησιμοποιούνται φάρμακα τα οποία δεν ανατάσσουν την αρρυθμία αλλά δρουν στο ηλεκτρικό σύστημα της καρδιάς με σκοπό να ελαττώσουν τη συχνότητα των κοιλιακών συστολών και να περιορίσουν τα συμπτώματα. Τα φάρμακα αυτά είναι συνήθως οι β-αποκλειστές, η διγοξίνη και οι ανταγωνιστές των διαύλων του ασβεστίου.
Η τρίτη κατηγορία αφορά φάρμακα τα οποία μειώνουν την πηκτικότητα του αίματος και μειώνουν την πιθανότητα εκδήλωσης εγκεφαλικών επεισοδίων. Τα φάρμακα αυτά είναι συνήθως τα κουμαρινικάαντιπηκτικά και τα νεότερα αντιπηκτικά (απιξαμπάνη, ριβαροξαμπάνη, νταπινταγκράνη).
Η αγωγή με κουμαρινικά προϋποθέτει την εκτίμηση της πηκτικότητας του αίματος σε τακτικά χρονικά διαστήματα με τη μέτρηση του χρόνου προθρομβίνης INR. Αναλόγως της τιμής του INR ρυθμίζεται η καθημερινή δόση των κουμαρινικών. Οι τιμές του INR μεταξύ 2.0-3.0 θεωρείται ότι εξασφαλίζουν τον άριστο συνδυασμό αντιπηκτικής δράσης και κινδύνου εκδήλωσης αιμορραγιών. Τα κουμαρινικά αντιπηκτικά αλληλεπιδρούν με διάφορα φάρμακα και τροφές, με αποτέλεσμα να μεταβάλλεται η αποτελεσματικότητα τους και να αυξάνεται ο κίνδυνος είτε για εκδήλωση αιμορραγιών, είτε για μειωμένη αντιπηκτική δράση. Οι τροφές οι οποίες επηρεάζουν σε μεγαλύτερο βαθμό τη δράση των κουμαρινικών είναι εκείνες που περιέχουν βιταμίνη Κ, δηλαδή τα χόρτα και τα πράσινα λαχανικά. Για το λόγο αυτό συστήνεται η λήψη μικρών και συγκεκριμένων ποσοτήτων αυτών καθημερινά χωρίς μεγάλες αλλαγές στην ποσότητα πρόσληψης από μέρα σε μέρα. Τα κυριότερα φάρμακα που επηρεάζουν τη δραστικότητα των κουμαρινικών είναι τα αντιβιοτικά, όπως οι κεφαλοσπορίνες και τα αντιμυκητιασικά, καθώς και αρκετά φάρμακα τα οποία συγχορηγούνται σε ασθενείς με καρδιολογικά προβλήματα, όπως η αμιωδαρόνη και οι στατίνες. Παράλληλα, η πρόσληψη μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ σε σύντομο χρονικό διάστημα είναι ικανή να ενισχύσει την αντιπηκτική δράση των κουμαρινικών και να αυξήσει τον κίνδυνο αιμορραγιών.
Έχουν κυκλοφορήσει και νεότερα αντιπηκτικά φάρμακα τα οποία έχουν το πλεονέκτημα ότι είναι εξίσου αποτελεσματικά (ακόμα και περισσότερο αποτελεσματικά ανάλογα με τη δόση) σε σχέση με τα κουμαρινικά όσον αναφορά την πρόληψη του αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, παρουσιάζοντας λιγότερες αιμορραγίες, και πετυχαίνουν σταθερό αντιπηκτικό αποτέλεσμα που δεν επηρεάζεται από τη διατροφή, με λίγες πιθανότητες αλληλεπιδράσεων με άλλα φάρμακα και κυρίως χωρίς την ανάγκη εργαστηριακής παρακολούθησης.
ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ
Εκτός από τη φαρμακευτική αγωγή, εξαιρετικά σημαντικές για την αντιμετώπιση της κολπικής μαρμαρυγής είναι οι αλλαγές στον τρόπο ζωήςꓽ
● Αποφύγετε κάθε δραστηριότητα που έχετε παρατηρήσει ότι προκαλεί εμφάνιση της αρρυθμίας.
● Διακόψτε το κάπνισμα και προσπαθήστε να χάσατε σωματικό βάρος.
● Περιορίστε τη λήψη οινοπνευματωδών ποτών.
● Περιορίστε ή διακόψτε την κατανάλωση καφεΐνης.
● Καταναλώνετε με προσοχή φαρμακευτικά προϊόντα έναντι του βήχα και του κρυολογήματος, καθώς συχνά περιέχουν συστατικά που πυροδοτούν την αρρυθμία.
ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΑΝΑΤΑΞΗ
Η ηλεκτρική ανάταξη χρησιμοποιείται συνήθως για την αντιμετώπιση της εμμένουσας κολπικής μαρμαρυγής. Κατά την ηλεκτρική ανάταξη χορηγείται μια μικρή ποσότητα ηλεκτρικού ρεύματος στην καρδιά προκειμένου να αναταχθεί η αρρυθμία.
Οι ιατροί θα σας χορηγήσουν ένα φάρμακο προκειμένου να ηρεμήσετε και θα τοποθετήσουν δύο ηλεκτρόδια στο θώρακα σας ή ένα στο θώρακα και ένα στην πλάτη ( ΣΧΗΜΑ 3).
Διαμέσου των ηλεκτροδίων αυτών ο ιατρός θα στείλει μια μικρή ποσότητα ηλεκτρικού ρεύματος στην καρδιά ώστε να αποκαταστήσει το φυσιολογικό της ρυθμό.
Η μέθοδος αυτή είναι τις περισσότερες φορές αποτελεσματική, αλλά υπάρχει πιθανότητα η αρρυθμία να επανεμφανιστεί.
ΚΑΤΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΟΛΠΟΚΟΙΛΙΑΚΟΥ ΚΟΜΒΟΥ
Προκειμένου να εκδηλωθεί η κολπική μαρμαρυγή είναι απαραίτητη η παρουσία ενός ηλεκτρικού κυκλώματος στην καρδιά. Η κατάλυση του κολποκοιλιακού κόμβου (ablation) είναι μια μέθοδος θεραπείας της αρρυθμίας κατά την οποία αφαιρείται μια μικρή ποσότητα ιστού που περιέχει το κύκλωμα αυτό τερματίζοντας την κολπική μαρμαρυγή
(ΣΧΗΜΑ 4). Μόνο ένα μικρό ποσοστό των ασθενών με κολπική μαρμαρυγή έχει ένδειξη για καυτηριασμό.
Πρόκειται για μια επεμβατική μέθοδο και προϋποθέτει την εισαγωγή στο νοσοκομείο για βραχύ χρονικό διάστημα. Μετά από τοπική αναισθησία ο ιατρός εισάγει από μία φλέβα του κάτω άκρου ένα μικρό, εύκαμπτο καλώδιο που ονομάζεται καθετήρας το οποίο και ανέρχεται με ορισμένους χειρισμούς στις κοιλότητες της καρδιάς. Ηλεκτρική ενέργεια υψηλής συχνότητας διοχετεύεται με τον καθετήρα για να καταστρέψει τον κολποκοιλιακό κόμβο. Αυτή η ενέργεια διακόπτει την οδό αγωγής μεταξύ κόλπων και κοιλιών. Επειδή η κατάλυση προκαλεί μεγάλη επιβράδυνση του καρδιακού ρυθμού, ένας μόνιμος βηματοδότης πρέπει να εμφυτευτεί για να διατηρήσει έναν ικανοποιητικό καρδιακό ρυθμό. Η κατάλυση του κολποκοιλιακού κόμβου συνδυαζόμενη με την εμφύτευση βηματοδότη βελτιώνει τα συμπτώματα της κολπικής μαρμαρυγής. Εντούτοις, η κολπική μαρμαρυγή συνεχίζεται και τα αντιπηκτικά απαιτούνται για να μειώσουν τον κίνδυνο εγκεφαλικού.
ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΩΝ ΦΛΕΒΩΝ
Σε πολλές περιπτώσεις η κολπική μαρμαρυγή προέρχεται από ένα σημείο του δεξιού κόλπου στο οποίο εκβάλλουν οι φλέβες (ΣΧΗΜΑ 2). Η απομόνωση των πνευμονικών φλεβών είναι μία επεμβατική τεχνική που χρησιμοποιείται με σκοπό να τερματίσει την αρρυθμία.
Ειδικοί καθετήρες διέρχονται μέσω των φλεβών στην καρδιά. Οι καθετήρες χρησιμοποιούνται και για τη χορήγηση ενέργειας (κατάλυση) και για την χαρτογράφηση ( ψάξιμο για ηλεκτρικά ερεθίσματα που πυροδοτούν την ανωμαλία, που προκαλεί την κολπική μαρμαρυγή). Η ενέργεια που χορηγείται από τον καθετήρα στην περιοχή που συνδέει τον κόλπο με την πνευμονική φλέβα προκαλεί μια κυκλική ουλή. Η ουλή σταματά όλα τα ερεθίσματα που πυροδοτούνται μέσα στην πνευμονική φλέβα, και έτσι εμποδίζει την εμφάνιση της κολπικής μαρμαρυγής. Η διαδικασία επαναλαμβάνεται σε όλες τις πνευμονικές φλέβες. Ο στόχος είναι η απομόνωση της εστίας που είναι υπεύθυνη για την πυροδότηση της κολπικής μαρμαρυγής.
ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ ΒΗΜΑΤΟΔΟΤΗ
Στις περιπτώσεις εκείνες που η κολπική μαρμαρυγή εναλλάσσεται με περιόδους βραδυκαρδίας είναι απαραίτητη η εμφύτευση μόνιμου βηματοδότη. Ο βηματοδότης έχει την ικανότητα να αισθάνεται τη βραδυκαρδία και να βηματοδοτεί την καρδιά προκειμένου να διατηρήσει μια φυσιολογική συχνότητα. Ορισμένοι τύποι βηματοδοτών έχουν επίσης την δυνατότητα να αισθάνονται την κολπική μαρμαρυγή και να βηματοδοτούν τους κόλπους καταστέλλοντας την αρρυθμία.
Η εμφύτευση του βηματοδότη γίνεται με τοπική αναισθησία και απαιτεί την εισαγωγή στο νοσοκομείο για μια ή δυο ημέρες.
